پرسه در کاخ عالی قاپو

کاخ عالی‌قاپو (نام اصلی آلا قاپی) ساختمانی است که در واقع در ورودی دولتخانه صفوی بوده و در ابتدا شکلی ساده داشته، به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس طبقاتی به آن افزوده شدند و در زمان شاه عباس دوم ایوان ستوندار به آن افزوده شد. این بنا در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف‌الله واقع شده‌است. ارتفاع آن ۴۸ متر است و ۶ طبقه دارد که با راه‌پله‌های مارپیچ می‌توان به آنها رسید. آنچه باعث گردیده‌است عالی قاپو در زمره آثار باشکوه و بسیار نفیس عصر صفوی قرار گیرد، مینیاتورهایی است که کار هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی است و همچنین گچبری‌های آخرین طبقه کاخ عالی قاپو که تالار آن «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» نیز نامیده می‌شود. شاه عباس از ایوان عالی قاپو چوگان‌ها و نمایش ها را در میدان نقش جهان تماشا می‌کرده همچنین در عالی قاپو به امور مملکت می‌پرداخته و قانون‌های لازم را صادر می‌کرده از دیگر کاربرد این کاخ می‌توان به پذیرایی از مهمانان ویژه شاه اشاره کرد

آلاقاپو در زمان حکومت ترک‌زبانان ساخته شده حکومتی که حتی نام سربازان یا قشون نیز ترکی است مانند قره قویونلوها (صاحبان گوسفندان سیاه) و آق قویونلوها (صاحبان گوسفندان سفید) و قزلباشها (قزل یعنی قرمز و باش در ترکی به معنای سر میباشد). مؤسس سلسله صفوی نیز اردبیلی بوده‌است. قاپو یا قاپی در زبان ترکی به معنی در، و آلا به معنی رنگارنگ می‌باشد. اسناد معتبری که در صحت نام آلا قاپو می‌توان به آن رجوع نمود کتاب خلسه اعتماد السلطنه صفحه ۲۲۹ و همچنین سفرنامه خراسان ناصر الدین شاه صفحه ۹۸ و سفرنامه سوم فرنگ ناصر الدین شاه صفحه ۴۸ که با قطعیت نام آلا قاپو در آن ذکر شده‌است. نمونه های دیگر استفاده شده از کلمه آلا میتوان به ماهی قزل آلا اشاره کرد (قزل در ترکی به معنی قرمز و آلا یعنی رنگارنگ) میباشد . نمونه دیگر کوه های آلا داغ در زنجان و در اهر موجود می باشد به معنی کوه های رنگارنگ . شهر آلا چاتی در ترکیه و نمونه های زیاد دیگر .

تاریخچه
ساخت این بنا پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان توسط شاه عباس اول، بین سالهای ۹۷۳ تا ۹۷۷ خورشیدی، بعنوان مقر و دولتخانه حکومتی سلاطین صفوی آغاز شد.

مراحل ساخت بنا

نمای پشت کاخ عالی‌قاپو
این کاخ طی ۵ مرحله ساخته شد و در زمان جانشینان شاه عباس اول به خصوص شاه عباس دوم و شاه سلیمان بین ۷۰ تا ۱۰۰ سال ادامه و تکمیل یافت. حتی به دلیل وجود کتیبه‌ای به خط نستعلیق در زمان شاه سلطان حسین آخرین پادشاه صفوی، تزئینات طبقه سوم اضافه یا مرمت شده‌است.

در مرحلهٔ اول ساخت، بنا تنها به عنوان ورودی سایر بناها و مجموعه کاخهای سلطنتی می‌باشد. در مرحلهٔ دوم لزوم گسترش بنا و اضافه نمودن طبقات فوقانی به دلیل گسترش پایتخت و افزایش جمعیت شهری و با اهمیت جلوه دادن مقر حکومتی احساس گردید. بدین منظور طبقات سوم و چهارم و نیم طبقه پنجم اضافه گردیدند. در مرحلهٔ سوم ساختمان برجی شکل کاخ با اضافه نمودن آخرین طبقه (معروف به سالن موسیقی) تکمیل شد. درمرحله چهارم یک ایوان به سمت میدان نقش جهان جهت افزایش طول کاخ اضافه شد و در مرحلهٔ پنجم به ایوان با فضا ایجاد شده در مرحله قبل ۱۸ ستون اضافه شد بعلاوه ایجاد پله‌های شاهی و ساخت و تکمیل سیستم آبرسانی بنا جهت انتقال آب به طبقات به خصوص حوض مسی ایوان.

استادکاران و معماران بنا
کتیبه یا سند مستندی مبنی بر عنوان نام معمار بنا در دست نیست ولی به احتمال زیاد معمار بنا یکی از استادان و معماران معروفی چون استاد علی اکبر اصفهانی یا استاد محمدرضا ابن استاد حسین بنای اصفهانی دو معمار مشهور مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف‌الله بوده‌است.