ایران - کرمان KERMAN, IRAN

مجموعه گنج‌علی خان در مرکز تاریخی شهر کرمان و در کنار بازار بزرگ کرمان قرار دارد. گنج‌علی خان که از حاکمان مشهور زمان شاه عباس است از سال ۱۰۰۵ تا ۱۰۳۴ هجری قمری بر کرمان فرمان‌روایی کرد و آثار و بناهای زیادی بنا نمود و در آبادی این منطقه کوشش کرد.

از جمله بناهای عمومی که از این حاکم مشهور به جا مانده، مجموعه گنجعلیخان در داخل شهر کرمان و رباط زین الدین (کاروانسرای گنجعلیخان) در راه یزد- کرمان، حوض خان در راه کرمان - مشهد و تعدادی قنات در شهر کرمان بوده‌است. سهمی از درآمد مجموعه و قنات‌ها به آستان قدس رضوی داده می‌شود. این بناها در لشکرکشی‌های آقا محمدخان صدمات جبران ناپذیری دیده‌اند.

مساحت مجموعه گنجعلیخان ۱۱۰۰۰ مترمربع و عناصر مجموعه و سال ساخت آن‌ها عبارت‌اند از: میدان ۱۰۰۵ ه‍. ق، بازار ۱۰۰۵ ه‍. ق، در ضلع جنوبی حمام ۱۰۲۰ ه‍. ق، در ضلع شمالی ضرابخانه، در ضلع شرقی مدرسه ۱۰۰۷ ه‍.ق و کاروانسرا ۱۰۲۱ ه‍. ق، در ضلع غربی آب انبار ۱۰۲۱ ه‍. ق. در سه سمت میدان، بازارهای گنجعلیخان قرار دارد که بازار مسگرها و بخشی از راسته اصلی را تشکیل می‌دهد. معمار بخشی از مجموعه استاد سلطان محمد و بانی آن گنجعلیخان، حاکم کرمان در سال‌های ۱۰۰۵ تا ۱۰۲۹ ه‍.ق بوده‌است. چهار مسجد در چهار سمت میدان قرار داشته که سه باب آن باقی‌مانده و زیباترین آن‌ها مسجد ضلع شرقی در کنار کاروانسرا است که موزه‌ای از هنرهای تزئینی به شمار می‌آید.

سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است.

بازار بین چهارسوق و بازار اختیاری است؛ و در بخش جنوبی میدان گنجعلیخان قرار گرفته و در سمت راست این بازار حمام تاریخی و زیبای گنجعلی خان و هجده مغازه قرار دارند و در سمت چپ آن طاق نماهایی طراحی شده‌اند که منظره زیبایی را نشان می‌دهند در زیر این طاق نماها دستفروشان به کار مشغول هستند و جمعاً ۱۶ طاق‌نما این بازار را به میدان مربوط می‌سازند. طول این بازار نزدیک به ۹۳ متر و عرض آن ۷۵/۵ متر است و ۷۵/۵۳۴ متر مربع مساحت دارد. (در انتهای بازار گنجعلیخان بازار زرگری قرار دارد که به قیصریه معروف است)

ین بنا در ضلع شمال شرقی میدان گنجعلی خان کرمان واقع گردیده و بخشی از مجموعه گنجعلی خان است که حدود سال ۱۰۰۷ه‍.ق توسط گنجعلی خان - حاکم منصوب شاه عباس صفوی- ساخته شده و به نظر می‌رسد که نمازخانه کاروانسرای بزرگ مجموعه یا مدرسه مجاور بوده‌است. بنای مسجد، کوچک و مشتمل بر شبستانی به ابعاد ۵×۲۵/۵ متر و ایوان ورودی است. نمای ایوان، ساده است و بر روی پوشش آن، طرح‌هایی هندسی بر روی گچ کشیده‌اند. کف ایوان سنگی است و بر بالای در چوبی آن، کتیبه‌ای سنگی با این عبارات نصب شده‌است: " شکر که از دولت شاه عباس شاه آنکه جهان گشت ز عدلش بهشت گنج علی خان شده در سبع والف بانی این مسجد طاعت سرشت ".